Nader tot U.
Een prijs van Nederlanders
aan Gerard Reve:
Vertaalproject in het kader
van de culturele integratie.
M.J.
Trapman
De kern van het voorstel
is de vertaling van Reve's Nader tot U, tezamen met de discussie die het
boek na verschijning teweegbracht, in het Arabisch.
Dit voorstel moet worden gezien tegen de
achtergrond van een aantal hedendaagse gebeurtenissen en situaties.
1.
De discussie over de integratie van Arabische
jongeren in de Nederlandse maatschappij. Over het algemeen lijkt men daarbij
te denken aan een soort verplichting van deze jongeren om zich in 'het
Nederlands' te verdiepen- hetgeen dan gaat om Nederlands in de vorm van
"Hij leest het boek; welk boek leest hij? Hij leest haar boek. Waar is
dat boek? Dit boek is hier." Nederlands leren kennen is echter veel meer
dan dat. Het echte Nederlands, onze echte taal, ligt immers verscholen
in de literatuur. Die literatuur echter is niet zonder meer toegankelijk.
Een boek als dat van Reve is niet een voor de hand liggende eerste keuze,
terwijl het toch juist een wezenlijke inleiding in de Nederlandse cultuur
zou zijn, omdat het de Nederlandse cultuur is. En niet alleen het boek:
even essentieel is de discussie die het in Nederland teweeg bracht, en
de manier waarop Reve zich verdedigde tijdens het 'Ezelproces'.
2.
Een tweede achtergrond is de huidige discussie
over de Islam. Nader tot U is een bij uitstek godsdienstig boek dat ook
in Nederland tot theologische discussies heeft geleid en als zodanig ook
heeft bijgedragen tot de Nederlandse benadering van Godsdienst in het algemeen.
Die functie zou het nu weer kunnen vervullen.
3.
De derde achtergrond is de discussie over
homofilie die vanuit de Islam in Nederland aan de orde is gesteld (al dan
niet geprovoceerd). Ook hierin kan Nader tot U natuurlijk dienen als een
heldere introductie van Nederlands denken, denken dat ook al weer in zijn
tijd in Nederland de baan brak die thans breed wordt bewandeld door een
generatie de nauwelijks beseft dat dit onderwerp nog niet zo lang geleden
ook in Nederland heel moeilijk lag.
4.
De vierde achtergrond en de directe aanleiding
tenslotte is het affront dat Reve is aangedaan door de Belgische Koning,
die weigerde een prijs uit te reiken voor een oeuvre dat bol staat van
de pedofilie, omdat de schrijver een vriend heeft die doet wat er in Reve's
literatuur wordt beschreven.
De opzet van het project is fasegewijs:
a.
In eerste ronde zouden de verzamelde Nederlandse
Auteurs moeten worden uitgenodigd om dit project te ondersteunen als een
eerbewijs aan Gerard Reve. Ook zouden de auteurs als zij dat willen een
bedrag moeten kunnen storten om de aanloopkosten van het project mee te
dragen. De namen van de ondersteunende schrijvers zouden later in de publicatie
dienen te worden vermeld.
b.
Het zal nodig zijn om een aantal kenners
van het Arabisch te benaderen die als een jury willen dienen. Dit moeten
bij uitstek geen godsdienstige mensen zijn, maar wel literatoren. Te denken
valt aan mensen als Fred Leemhuis (die de Koran in het Nederlands heeft
vertaald) en Karen Armstrong ('De strijd om God') Deze jury zal de prijs
uitreiken die bestaat uit de opdracht om de uiteindelijke vertaling te
maken. Ook medewerking van media en waarschijnlijk een uitgeverij zal moeten
worden gezocht, en er moet een begroting van het project worden gemaakt.
c.
Ook moet er een comité van aanbeveling
komen dat hand- en spandiensten wil verrichten om het project van een netwerk
te voorzien. In dit comité zouden een paar politici, journalisten
en kunstenaars moeten zitten.
d.
Er moet subsidie worden aangevraagd. Mogelijke
subsidiënten:
i. Fonds voor de Letteren
ii. Prins Claus Fonds
iii. Prins Bernhardfonds
iv. Fonds voor de Kunst
e.
Vervolgens wordt een wedstrijd uitgeschreven.
Dit wordt een wedstrijd tussen teams. De vertaling moet namelijk worden
gemaakt door een team van oudere mensen die goed met de taal en zijn mogelijkheden
om kunnen gaan, en jongeren die aan de vertaling de 'sfeer' kunnen geven
van elan en moed die nodig is om zo'n tekst in de gemengde samenleving
van vandaag te introduceren. De teams dienen zich aan te melden en als
zwaar genoeg door de jury te worden geaccepteerd. Toegelaten teams krijgen
hun bijdrage gehonoreerd. De opdracht aan deze teams zou moeten zijn om
een deel van het boek, maar ook een deel van de discussie er omheen te
vertalen, c.q. weer te geven.
f.
Van het werk in deze teams zou verslag
moeten worden gedaan in pers (De Groene?) en bij een omroep (De VARA?).
Met name de verschillende opvattingen die mogelijk zijn zouden tegen elkaar
aan moeten worden gezet, zodat zich misschien ook een bredere discussie
ontwikkelt. Deze eerste vertalingsactiviteiten zouden dan ook meteen een
veel sterkere basis kunnen zijn voor de politieke discussie over integratie.
Ook zouden ze een zo groot mogelijk deel van in Nederland werkende Arabische
schrijvers verbinden met het project, zodat ontwikkelingen vergelijkbaar
met de voorstelling 'Aisha' in Rotterdam zoveel mogelijk worden ondervangen.
g.
Na verloop van tijd wordt het resultaat
van de verschillende teams vergeleken door de jury, en wordt de prijs uitgedeeld:
het winnende team kan aan de slag, uiteraard ook weer gehonoreerd. Zowel
het boek, als de belangrijkste delen van het 'ezelproces' en de discussie
er omheen moeten dus 'mooi' worden vertaald en weergegeven. Ook van delen
van het uiteindelijke vertaalproces wordt weer verslag gedaan in de pers.
Dit zal ook het Nederlandse publiek de gelegenheid geven om met aspecten
van de Arabische taal op de hoogte te geraken. De jury krijgt hier ook
een coachende taak.
h.
Parallel hieraan wordt ook gewerkt aan
de vormgeving van het resultaat. Misschien is het mogelijk om de tekst
af te drukken met de commentaren eromheen, zoals ook met de Talmud en de
Koran gebruikelijk is. Hoe dan ook zal het resultaat de schoonheid van
een Arabische tekst moeten hebben.
i.
Vervolgens zal deze tekst dan tegen een
zeer lage prijs moeten worden aangeboden op de Nederlandse markt, en waarschijnlijk
zal het ook interessant zijn om, alweer in samenwerking met Arabische Nederlanders,
te kijken hoe deze tekst kan worden verspreid in de Arabische wereld, door
bijvoorbeeld verdere vertalingen naar de verschillende volkstalen in het
Arabische cultuurgebied.
|