Nader tot U.

Een prijs van Nederlanders aan Gerard Reve:
Vertaalproject in het kader van de culturele integratie.

M.J. Trapman 
 
De kern van het voorstel is de vertaling van Reve's Nader tot U, tezamen met de discussie die het boek na verschijning teweegbracht, in het Arabisch.

Dit voorstel moet worden gezien tegen de achtergrond van een aantal hedendaagse gebeurtenissen en situaties.
 

1. 
De discussie over de integratie van Arabische jongeren in de Nederlandse maatschappij. Over het algemeen lijkt men daarbij te denken aan een soort verplichting van deze jongeren om zich in 'het Nederlands' te verdiepen- hetgeen dan gaat om Nederlands in de vorm van "Hij leest het boek; welk boek leest hij? Hij leest haar boek. Waar is dat boek? Dit boek is hier." Nederlands leren kennen is echter veel meer dan dat. Het echte Nederlands, onze echte taal, ligt immers verscholen in de literatuur. Die literatuur echter is niet zonder meer toegankelijk. Een boek als dat van Reve is niet een voor de hand liggende eerste keuze, terwijl het toch juist een wezenlijke inleiding in de Nederlandse cultuur zou zijn, omdat het de Nederlandse cultuur is. En niet alleen het boek: even essentieel is de discussie die het in Nederland teweeg bracht, en de manier waarop Reve zich verdedigde tijdens het 'Ezelproces'.
2. 
Een tweede achtergrond is de huidige discussie over de Islam. Nader tot U is een bij uitstek godsdienstig boek dat ook in Nederland tot theologische discussies heeft geleid en als zodanig ook heeft bijgedragen tot de Nederlandse benadering van Godsdienst in het algemeen. Die functie zou het nu weer kunnen vervullen.
3. 
De derde achtergrond is de discussie over homofilie die vanuit de Islam in Nederland aan de orde is gesteld (al dan niet geprovoceerd). Ook hierin kan Nader tot U natuurlijk dienen als een heldere introductie van Nederlands denken, denken dat ook al weer in zijn tijd in Nederland de baan brak die thans breed wordt bewandeld door een generatie de nauwelijks beseft dat dit onderwerp nog niet zo lang geleden ook in Nederland heel moeilijk lag.
4. 
De vierde achtergrond en de directe aanleiding tenslotte is het affront dat Reve is aangedaan door de Belgische Koning, die weigerde een prijs uit te reiken voor een oeuvre dat bol staat van de pedofilie, omdat de schrijver een vriend heeft die doet wat er in Reve's literatuur wordt beschreven.

De opzet van het project is fasegewijs:

a. 
In eerste ronde zouden de verzamelde Nederlandse Auteurs moeten worden uitgenodigd om dit project te ondersteunen als een eerbewijs aan Gerard Reve. Ook zouden de auteurs als zij dat willen een bedrag moeten kunnen storten om de aanloopkosten van het project mee te dragen. De namen van de ondersteunende schrijvers zouden later in de publicatie dienen te worden vermeld.
b. 
Het zal nodig zijn om een aantal kenners van het Arabisch te benaderen die als een jury willen dienen. Dit moeten bij uitstek geen godsdienstige mensen zijn, maar wel literatoren. Te denken valt aan mensen als Fred Leemhuis (die de Koran in het Nederlands heeft vertaald) en Karen Armstrong ('De strijd om God') Deze jury zal de prijs uitreiken die bestaat uit de opdracht om de uiteindelijke vertaling te maken. Ook medewerking van media en waarschijnlijk een uitgeverij zal moeten worden gezocht, en er moet een begroting van het project worden gemaakt.
c. 
Ook moet er een comité van aanbeveling komen dat hand- en spandiensten wil verrichten om het project van een netwerk te voorzien. In dit comité zouden een paar politici, journalisten en kunstenaars moeten zitten.
d. 
Er moet subsidie worden aangevraagd. Mogelijke subsidiënten:

i. Fonds voor de Letteren
ii. Prins Claus Fonds
iii. Prins Bernhardfonds
iv. Fonds voor de Kunst
e. 
Vervolgens wordt een wedstrijd uitgeschreven. Dit wordt een wedstrijd tussen teams. De vertaling moet namelijk worden gemaakt door een team van oudere mensen die goed met de taal en zijn mogelijkheden om kunnen gaan, en jongeren die aan de vertaling de 'sfeer' kunnen geven van elan en moed die nodig is om zo'n tekst in de gemengde samenleving van vandaag te introduceren. De teams dienen zich aan te melden en als zwaar genoeg door de jury te worden geaccepteerd. Toegelaten teams krijgen hun bijdrage gehonoreerd. De opdracht aan deze teams zou moeten zijn om een deel van het boek, maar ook een deel van de discussie er omheen te vertalen, c.q. weer te geven.
f. 
Van het werk in deze teams zou verslag moeten worden gedaan in pers (De Groene?) en bij een omroep (De VARA?). Met name de verschillende opvattingen die mogelijk zijn zouden tegen elkaar aan moeten worden gezet, zodat zich misschien ook een bredere discussie ontwikkelt. Deze eerste vertalingsactiviteiten zouden dan ook meteen een veel sterkere basis kunnen zijn voor de politieke discussie over integratie. Ook zouden ze een zo groot mogelijk deel van in Nederland werkende Arabische schrijvers verbinden met het project, zodat ontwikkelingen vergelijkbaar met de voorstelling 'Aisha' in Rotterdam zoveel mogelijk worden ondervangen.
g. 
Na verloop van tijd wordt het resultaat van de verschillende teams vergeleken door de jury, en wordt de prijs uitgedeeld: het winnende team kan aan de slag, uiteraard ook weer gehonoreerd. Zowel het boek, als de belangrijkste delen van het 'ezelproces' en de discussie er omheen moeten dus 'mooi' worden vertaald en weergegeven. Ook van delen van het uiteindelijke vertaalproces wordt weer verslag gedaan in de pers. Dit zal ook het Nederlandse publiek de gelegenheid geven om met aspecten van de Arabische taal op de hoogte te geraken. De jury krijgt hier ook een coachende taak.
h. 
Parallel hieraan wordt ook gewerkt aan de vormgeving van het resultaat. Misschien is het mogelijk om de tekst af te drukken met de commentaren eromheen, zoals ook met de Talmud en de Koran gebruikelijk is. Hoe dan ook zal het resultaat de schoonheid van een Arabische tekst moeten hebben.
i. 
Vervolgens zal deze tekst dan tegen een zeer lage prijs moeten worden aangeboden op de Nederlandse markt, en waarschijnlijk zal het ook interessant zijn om, alweer in samenwerking met Arabische Nederlanders, te kijken hoe deze tekst kan worden verspreid in de Arabische wereld, door bijvoorbeeld verdere vertalingen naar de verschillende volkstalen in het Arabische cultuurgebied.

 

Home Page Marc-Jan Trapman