Zoals de oppervlakte van een vierkant 
wordt bepaald door zijn omtrek,
Zoals de oppervlakte van een cirkel 
wordt bepaald door haar omtrek,
zonder dat die omtrek 
van die oppervlaktes 
deel uitmaakt,

zoals die omtrekken, 
en zij alleen, 
het verschil tussen die oppervlaktes bepalen, 
zonder zelfs maar in lengte verschillend te hoeven zijn,
zó bepaalt het fatalisme 
de grens van het menselijk bewustzijn, 
zonder daarvan deel uit te maken.
 
 
 

Marc-Jan Trapman, 1980.
 

Inhoud:

Inleiding
Fatalisme in de literatuur.
Fatalisme en ideologie 
De Genese van de ideologie, de ontwikkeling van het individu.
De ontwikkeling van fatalisme.
Fatalisme en sociale positie
Conclusies